Uyuz nedir ve neden olur ?
Cilde yerleşen mite ( bir tür akar cinsi ) uyuza neden olur. Başlıca belirtisi kaşıntı olup geceleri artması tipiktir. Uyuz hastalığını normal allerji hapı ve kremler tedavi edememektedir. Uyuz tedavisi nde özel ilaçları kullanmak gerekir.
Uyuz’a Skabiyes Akarları neden olur
Latince Sarcoptes scabiei adı verilen akarlar mikroskobik canlılar olup derinin üst tabakalarına yumurtalarını bırakır. Yumurtalarından 3-4 gün sonra çıkan larva akarlar derinin üst tabakalarında yerleşir ve erişkin akar haline gelirler.
Skabiyes akarları sıcak bölgeleri severler bu nedenle koltuk altı , kasık bölgesi , parmak arası , göğüs ve göğüs arası , kalça ve kalça kıvrımları gibi bölgeleri tercih ederler ve kaşıntı özellikle bu bölgelerde fazla olur. Hatta yüzük altları , kol saatinin kayışının altı gibi bölgelerde de bulunabilirler.
10 – 15 gün sonra larvalar erişkin akar haline geçer. Erkek akarlar cildin üstünde kalır ve hayatlarına burada devam eder dişi akarlar ise cildin derinlerine doğru tünel kazar ve bu bölgelerde yumurtlarlar.
Etkili tedavi olmadan bu süreç limitsiz olarak devam eder çünkü uyuz akarları sıcak su ve sabundan etkilenmezler. Bu nedenle hijyene çok dikkat eden kişilerde de yaşamlarını sürdürürler.
Uyuz nasıl bulaşır ?
Uyuzun buluşması için kişiler arasında uzun süreli deri teması olması gerekmektedir. Yani kısa süreli bir el sıkışma veya kucaklaşma ile uyuzun geçme ihtimali çok düşüktür. Ama uzun süreli el ele tutuşmaktan geçebilir. Bu nedenle uyuz hastalığı cinsel temas yoluyla da bulaşabilmektedir.
Ortak havlu , giysi ve çarşafların kullanımı ile de bulaşabilir. Uyuz akarı ilk alındıktan sonra şikayetlerin ortaya çıkması 8 haftayı bulabilir bu süreye kuluçka süresi adı verilir. Yani uyuz akarı uçamaz , zıplayamaz bulaşması için cilt teması veya bulaşma olmuş havlu , giysi veya çarşafla temas şarttır.
Uyuz akarı insan vücudu dışında 24 ile 36 saat arasında canlı kalabilmektedir. Bu durum giysi , havlu ve çarşaf ile bulaşmalara neden olur. Uyuz hızla yayılabilir çünkü taşıyan kişiler 2-3 hafta süreyle şikayetleri başlamadığı için hasta olduklarından habersizdir ve yayılmaya neden olurlar. Uyuz özellikle toplu yaşamın olduğu yurtlar , okullar ve bakım evlerinde sık görülür.
Uyuz nasıl teşhis edilir ? Testi var mı ?
Uyuzun yaptığı döküntünün görüntüsü sayesinde doktorunuz kısa süre içerisinde tanı koyabilir. Ayrıca ailede başkalarının da kaşıntısının olması tanıyı destekler. Uyuz başlangıç halinde ise belirsiz şikayetler verir ve bu durum tanı konulmasını güçleştirir. Biz bu nedenle dermatoskop ( deri mikroskobu ) mürekkep testi gibi bazı test yöntemleri kullanarak tanı sürecini kolaylaştırmaya çalışıyoruz.
Uyuzun belirtileri nelerdir ?
Uyuz akarı özellikle vücudun sıcak bölgelerine yerleşmeyi sever. Sıcaklık artınca ( geceleri yatakta ) kaşıntı artar. Uyuzda 2 tür döküntüden bahsedebiliriz. Küçük kırmızı kabartı ve tüneller.
Yaşlı çocuk ve bebeklerde farklı bölgelerde de yerleşebilir. Özellikle çocuklarda yüz , saçlı deri , boyun gibi farklı bölgelerde de yerleşebilir. Bebeklerde su toplayan yaralar şeklinde kendini gösterebilir.
Uyuz nasıl tedavi edilir ? Hangi ilaçlar kullanılır ?
Uyuz tedavisi hemen yapılmalıdır çünkü bulaşıcı olup ev içerisindeki veya dışarıda temas kurulan kişilere de bulaşma ihtimali vardır.
Uyuz tedavisi beraber yaşanan ev halkının tamamına aynı günde şikayetleri olmasa da uygulanmalıdır. Aynı zamanda kişinin son 6 hafta içerisinde cinsel ilişki de bulunduğu partnerler de şikayetleri olmasa bile kuluçka süresinde olabileceklerinden tedavi edilmelidir.
Permetrin içeren krem ve losyonlar
Bu ilaçlar özellikle boyundan aşağıya uygulanmalı ve doktorunuzun önerdiği sürece bekletilip yıkanmalıdır. İlaçlar kuru ve soğuk cilde uygulanmalı banyodan sonra ıslak ve sıcak cilde uygulanmamalıdır. Özellikle sırt , ayak topukları , parmak araları ve tırnaklar gibi ulaşılması zor alanlara da dikkatle uygulanmalıdır. El ve ayak tırnakları altına kulak pamuğu veya diş fırçasıyla uygulanabilir. İlaçlar 1 hafta veya doktorunuzun önerdiği gün sayısı sonrası mutlaka tekrarlanmalıdır. Bunun nedeni yumurta halindeki uyuz akarları ilaçtan etkilenmezler. Eğer 2. Uygulama yapılmaz ise yumurtadan çıkan larvalar tekrardan enfeksiyona neden olur.
Kükürt içerikli ilaçlar
Permetrin’e dirençli hastalarda veya gebelik gibi permetrin kullanımına engel olabilecek bir sağlık durumu olanlarda tercih edilir. Kokuları nedeniyle kullanılmaları zordur ve Permetrin grubu ilaçlara göre cilt tahrişi ve kuruluğa daha çok neden olurlar. Kokusu astım gibi solunum yolu problemi yaşayan kişilerin hastalıklarını tetikleyebilir. Genelde vücutta 3 gün bekletilip 4. Gün yıkanmaları tavsiye edilir ve tedavi 1 hafta sonra ilaç tedavisi tekrarlanır. İlk uygulamadan sonra uyuza bağlı şikayetlerde çok azalma oluyorsa da mutlaka ikinci uygulama yapılmalıdır.
Uygulama sonrası yatak örtüleri , çarşaf ve nevresimler ile gecelik , havlular mutlaka yüksek derecede ( 50 derece üstü ) yıkanmalı ve temiz olarak kullanılmalıdır. Koltuk kılıfları da yıkanmalı yıkanamıyor ise üzerine bir örtü örtülüp bu örtü yıkanmalıdır. 50 derece ve üstündeki sıcaklıklara dayanamayan eşyalar ise bir çöp torbasına konulur ve çöp torbasının ağzı sıkıca sarılıp 72 saat bekletilir bu şekilde de uyuz akarı ölmüş olur.
Krem ve losyonları uygulamadan önce uyuzu olan kişi arkadaşları ve ailesiyle yakın teması kesmelidir. İlk tedavi uygulandıktan sonra kişi okul veya işine geri dönebilir. Eğer ilk uygulamadan 2 hafta sonra şikayetlerinde azalma olmaz ise mutlaka tedaviyi öneren doktora başvurmak gerekir. İlk uygulamadan sonra ciddi olarak kaşıntıda azalma olduysa da mutlaka ikinci uygulama yapılmalıdır yoksa nüks gelişir. İkinci tedaviden 2-3 hafta sonraya kadar kaşıntılar ara sıra oluşabilir. Bu durum bağışıklık sisteminin ölü uyuz akarlarına karşı yanıtının devam etmesi sonucu oluşur. İkinci uygulamadan 8 hafta sonra kaşıntılar iyileşmezse de mutlaka tedaviyi öneren doktorla görüşmek gerekir.
Uyuzda tedaviye direnç
Nasıl zaman içerisinde bakteriler antibiyotiklere karşı direnç geliştirdiyse uyuz tedavisi sürecinde uyuz akarı da artık permetrin içerikli ilaçlardan eskisi kadar etkilenmeyebiliyor. Bu nedenle tedaviyi 2 defa uyguladıktan sonra 1 hafta içersinde kaşıntınızda ciddi bir azalma olmaz ise mutlaka tedaviyi öneren doktorunuza başvurup alternatif ilaçları kullanmanızı tavsiye ediyorum.
Uyuzda kaşıntının tedavisi
Uyuz akarını ortadan kaldıran ilaçlar kaşıntının da düzelmesini sağlar ama bu durum zaman alabilir. Doktorunuzun önerebileceği allerji hapları ve yardımcı kremler kaşıntınızın daha hızlı düzelmesini sağlar. Yoğun kaşıntılarda soğuk kompress yapabilirsiniz ama kolonya sürülmesi gibi uygulamaları önermiyorum çünkü başta kaşıntıyı azaltır ama sonrasında cildi tahriş edip kurutarak kaşıntınızın daha çok artmasına yol açabilir.
Uyuz tedavisi sürecinde dikkat edilmesi gerekenler ve cildin bakımı
- Aşırı hijyenden kaçınılmalı : Uyuz tanısını duyunca hastalarımız daha sık , uzun , daha sıcak suyla yıkanıp daha fazla kese , lif kullanıyorlar. Maalesef bu tedbirler uyuz akarının keyfini bile bozmamakla beraber cilt tahriş olduğu için kaşıntı ve döküntüler iyice artıyor. Bebek ve çocuk şampuanları veya dermokozmetik hassas – atopik ciltler için şampuanlar kullanılması kaşıntı fazla olursa kısa süreli soğuk duşlar ve sonra bolca nemlendirici sürülmesi çok daha rahatlatıcı olur. Soğuk kompress yapılabilir.
- Alternatif ürünler doktor kontrolünde kullanılmalı : Uyuza karşı ilaç içermeyen losyonlar şu sıralar piyasada oldukça arttı. Türlü sabunlar ( kükürtlü , ardıç katranlı … ) öneriliyor ama bunlar doktor kontrolü dışında kullanılınca tahrişi iyice arttırıp şikayetler azalacağına artıyor.
Yazı özetlenerek ve bu adrese link verilerek her şekilde paylaşılabilir.
